Jedna z ważniejszych, encyklopedycznych pozycji poświęconych Grodnie jest „Pamiac’ pra Hrodna” białoruskiego historyka Andreja Czarniakiewicza. Wydana w 2015 r. po białorusku, zawiera liczne, krótkie biografie osób istotnych dla miasta w okresie 1919-1929 r.
Do tej ważnej książki będziemy jeszcze wracać. Przyjrzyjmy się dwum postaciom, ważnym z punktu widzenia obrony Grodna we wrześniu 1939 r. Oto jak opisany jest faktyczny dowódca tej obrony, mjr. Serafin (w tłumaczeniu na język polski):
Serafin Benedykt-Władysław (8.4.1893 – ?). wojskowy, major. Żył w Grodnie (od 1936). Słuzył w 81-m Pułku Piechoty. Kierownik Grodzieńskiej Powiatowej Komendy Uzupełnień. Prezes Grodzieńskiego oddziału Ligi Morskiej i Kolonialnej im. Stefana Batorego (1939). Jeden z organizatorów obrony Grodna (20-22.9.1939). Żył na ul. Akademickiej 22.
Oraz wiceprezydent miasta Roman Sawicki (też w tłumaczeniu, ze skrótami):
Sawicki Roman (10.2.1888, Grodno – 20.10.1942, wioska Naumowicze, fort nr. 2). Wiceprezydent Grodna. Działacz społeczno-polityczny. Syn Franciszka i Michaliny z Łubatyńskich. Ukończył gimnazjum w Grodnie (1906); wydział fizyczno-matematyczny Uniwersytetu Petersburskiego (1911). Pracował jako nauczyciel matematyki w szkołach średnich Petersburga i Grodna (1911-1916). Zmobilizowany do wojska carskiego; służył w 6 Zapasowym Pułku Saperów (od lutego 1916). Uczył się w szkole poruczników wojsk inżynieryjnych w Piotrogradzie (od stycznia 1917). Słuzył w 5-m Syberyjskim Pułku Inżynieryjnym (od lipca 1917 do grudnia tego roku). Po temobilizacji wrócił do Ojczyzny (kwiecień 19180. Członek Polskiej Samoobrony Ziemi Grodzieńskiej (sierpień 1918 – kwiecień 1919). W związku z atakiem Armii Czerwonej ewakuował się do Wilna. (…) Pracował w dziale podatków pośrednich w Grodnie, Warszawie i Wilnie (od października 1920) i jako rewizor wydziału podatków pośrednich Izby Skarbowej w Wilnie. (…) Członek Grodzieńskiej Rady Miejskiej (1919-1927, 1934-1939). (…) Wiceprezydent Grodna (19.10.1934). Członek PPS. Bezskutecznie startował w wyborach do Sejmu z listy tej partii (1922). Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. Jeden z inicjatorów obrony Grodna przed Armią Czerwoną (20-22.9.1939). Przez megafon wzywał mieszkańców Grodna do kopania rowów i budowy barykad przeciw czołgom. (…) Zdołał wyjechać na Litwę. Zaocznie sądzony za organizację pogromów w Grodnie. Obwiniony o „rozprawę nade osobami, sympatyzującymi z władzą radziecką” (ofiarami pogromów było 25 osób). Na początku wojny niemiecko-sowieckiej wrócił do miasta. Podczas niemieckiej okupacji pracował w zarządzie miasta (Stadtverwaltung Grodno) jako kierownik wydziału gospodarczego. Jeden z organizatorów społecznego komitetu pomocy ofiarom wojny. Członek AK. Rozstrzelany przez Niemców (wg. G. Lipińskiej zabiło go Gestapo w Warszawie). (…) Żył na ul. Rybackiej 5.
Polecamy „Pamiac’ pra Hrodna”. Wkrótce postaramy się zamieścić rozmowę z jej autorem.
P.K.