Na rogu ul. Hruszewskiego i Szowkowycznej (niegdyś Liebknechta) w Kijowie stoi ładny, parterowy budynek. Przed wojną była to siedziba Konsulatu Generalnego RP. Po 7 września 1939 r. niemal wszystkim polskim dyplomatom udało się wyjechać z Sowietów. Konsul generalny Jerzy Matusiński został porwany i najprawdopodobniej zamordowany.
Na Ukrainie panuje nazizm – przekonują władze Rosji, a za nimi rosyjskie media. Stąd konieczność „denazyfikacji” tego kraju. Niemal identycznie mówili o przedwojennej Polsce przywódcy ZSRR i sowiecka prasa, tyle, że wówczas nie używano słowa „nazizm” – mówiono po prostu o faszyzmie.
W 1939 r. Sowieci „ratowali braci” ciemiężonych przez „polskich faszystów”…
24 lutego 2022 w naturalny sposób kojarzy się wrażliwym historycznie Polakom z 17 września 1939. Ten sam agresor, podobnie bandycki napad. To porównanie zrodzone z doświadczenia klęski. Ale jest też inne – wyrosłe z nadziei.
O wojennych losach polskich czołgów typu Renault R-35 dowiedzieliśmy się z książeczki wydanej w cyklu „Wielki Leksykon Uzbrojenia”. Są one mało znane, jak i sam czołg. Bo choć renaultów trafiło do Polski około pół setki, to zdecydowana większość nie została użyta bojowo we wrześniu 1939 r. Ale kilka walczyło – i to z oddziałami Armii Czerwonej.
Co było oficjalnym powodem sowieckiej agresji na Polskę we wrześniu 1939 r.? To wiemy: „wyzwolenie uciskanych Ukraińców i Białorusinów”. Taka była ówczesna narracja, tak też sprawę widzą dzisiejsze władze Rosji, w tym prezydent Władimir Putin, oraz Białorusi.
Brygidki – dawne więzienie we Lwowie, po 22 września 1939 wykorzystywane przez NKWD
Pierwsza strona „Krasnoj Zwiezdy” z 21 września 1939 r.
Jednym z ciekawszych zagadnień dotyczących września 1939 r. na wschodzie jest kwestia propagandowego naświetlania wydarzeń wojennych przez sowiecką prasę. Temat jest tym bardziej interesujący, iż w warunkach ówczesnego ZSRR wszelkie publikacje były ściśle kontrolowane i związane z aktualną polityką prowadzoną przez sowieckie kierownictwo. Stosowane przez najważniejsze redakcje nagłe zwroty linii politycznej i całkowita zmiana narracji były już co prawda doskonale znane we wcześniejszych latach, jednakże okres poprzedzający wybuch II wojny światowej doskonale odsłonił rządzące sowieckimi środkami masowego przekazu mechanizmy. W 1939 r. było to szczególnie widoczne w stosunku do nazistowskich Niemiec, o których we wszystkich artykułach aż do połowy sierpnia 1939 r. pisano jako o faszystach i germańskich zaborcach.
Przegrana wojna we wrześniu 1939 r. oznaczała upadek polskiej administracji na całym obszarze tak niemieckiej, jak i sowieckiej okupacji. Na terenie ustanowionego przez Niemców Generalnego Gubernatorstwa dotychczasowe urzędy gminne przetrwały, jednak na wschód od Bugu Sowieci wprowadzili całkiem nowe, „rewolucyjne” władze. Zapraszamy więc do zapoznania się z unikatowym zbiorem pieczęci urzędów gminnych z terenu przedwojennego powiatu lwowskiego.
Sowiecka inwazja okazała się smutnym epilogiem kariery dyplomatycznej Józefa Becka. Już 17 września przekroczył polską granicę. Można sądzić, że agresja ze wschodu była dla niego kompletnym zaskoczeniem.
Białystok był jednym z miast, które zostały szczególnie doświadczone przez sowieckie represje. 17 września 2021 roku, w Światowy Dzień Sybiraka i 82. rocznicę agresji ZSRR na Polskę, w Białymstoku otwarte zostało Muzeum Pamięci Sybiru.